In heel Nederland lopen de wachttijden voor huishoudelijke hulp via de Wmo op. Cliënten die vroeger vaak binnen enkele weken hulp kregen, wachten nu soms maanden. Landelijke media zoals NOS en regionale samenwerkingsverbanden zoals Rogplus komen tot de conclusie: er zijn simpelweg te weinig hulpen.
Maar het tekort wordt zeker niet alleen veroorzaakt door vergrijzing en personeelstekorten. Juist de grootste gemeenten spelen hierin een belangrijke rol. Zij voeren beleid dat kleine aanbieders buitensluit en proberen het persoonsgebonden budget (PGB) steeds verder te beperken. Daarnaast bestaat er een levendig netwerk van huishoudelijke hulpen die via de Regeling Dienstverlening aan Huis willen werken – een regeling die officieel door de overheid is vastgesteld, maar die sommige gemeenten desondanks niet toestaan.
Wachttijden lopen op – maar waarom?
De oorzaken zijn veelzijdig:
- Vergrijzing: steeds meer ouderen blijven thuis wonen en hebben ondersteuning nodig.
- Personeelstekort: huishoudelijk werk is zwaar en de beloning relatief laag, waardoor het lastig is personeel te vinden en te behouden.
- Beleid van gemeenten: vooral grote gemeenten werken met regels en constructies die in de praktijk vooral de grote zorgorganisaties bevoordelen en de mogelijkheden van kleine betrokken organisaties links laten liggen ondanks bewezen kwaliteit en tevredenheid bij klanten. Gemeenten breken langlopende samenwerkingen op en zetten clienten op een wachtlijst die enkel langer wordt.
Oneigenlijke eisen maken kleine aanbieders kansloos
Lokale en kleinschalige aanbieders – zoals HomeWorks – bieden vaak korte lijnen, persoonlijk contact en snel inzetbare hulpen. Toch worden ze door gemeenten regelmatig buitengesloten.
Een schrijnend voorbeeld:
- Gemeenten eisen soms diploma’s huishoudelijke hulp voor alle medewerkers, terwijl zulke diploma’s in Nederland helemaal niet bestaan. Het werk draait om betrouwbaarheid, ervaring en inzet – niet om papieren bewijzen die nergens te behalen zijn. Bijzonder is dat grote organisaties hier kennelijk niet op getoetst worden. De grote gemeenten geven helaas vooraf en achteraf geen duidelijkheid over de toetstsingseisen en hoe deze zijn toegepast.
- Een ander voorbeeld is dat er bij huishoudelijke hulp aan kleine partijen soms wordt gevraagd om opvangruimtes voor cliënten te hebben, terwijl huishoudelijke hulp juist bij de cliënt thuis plaatsvindt terwijl deze gezellig thuis is.
Dit soort oneigenlijke en onrealistische eisen hebben niets met kwaliteit te maken. Ze zorgen er vooral voor dat alleen grote zorginstellingen met een uitgebreid bureaucratisch apparaat kunnen meedoen.
Niet alleen HomeWorks, maar ook andere kleine organisaties signaleren dat hun cliënten actief door gemeentemedewerkers worden benaderd om over te stappen naar duurdere zorg in natura, zogenaamd vanwege betere kwaliteit. Een schrijnend voorbeeld is dat van een 87-jarige dame die al tien jaar dezelfde vertrouwde hulp had, maar tegen haar zin moest overstappen. Sindsdien krijgt zij vaker géén hulp dan wel, en bovendien telkens van wisselende krachten. Uiteindelijk hebben haar kinderen daarom besloten haar toch maar in te schrijven in een verzorgingshuis.
Huishoudelijke hulp onbetaalbaar door gemeentelijk beleid
Zorg in natura blijkt aanzienlijk duurder dan een PGB – in sommige gevallen zelfs twee keer zo duur. Je zou verwachten dat de overheid juist gebaat is bij meer PGB-gebruik, maar het tegenovergestelde gebeurt: de afgelopen jaren is het aantal PGB’s sterk gedaald, terwijl de inzet van de veel duurdere zorg in natura explosief is toegenomen. De totale kosten van zorg in natura bedragen inmiddels meer dan 30 miljard euro per jaar. Vooral in de grote gemeenten zien we een duidelijke verschuiving van PGB naar ZIN, oplopend tot duizenden gevallen per jaar. Een opmerkelijke ontwikkeling.
Grote gemeenten drukken kleinere aanbieders en het PGB weg
Een andere zorgelijke trend is dat gemeenten het PGB binnen de Wmo steeds vaker willen uithollen. Waar cliënten vroeger met een PGB zelf een passende hulp konden kiezen, wordt dat nu steeds moeilijker gemaakt.
Grote gemeenten sluiten liever megacontracten met enkele zorgreuzen. Voor hen is dat administratief handig: één handtekening, één partij die de uitvoering regelt, en de gemeente kan verwijzen naar “de contractpartner”.
Maar voor cliënten betekent dit:
- Minder keuzevrijheid – je kunt niet langer zelf een lokale of kleinere aanbieder kiezen.
- Langere wachtlijsten – omdat de grote partijen vaak onvoldoende capaciteit hebben.
- Minder persoonlijke zorg – maatwerk en flexibiliteit verdwijnen uit beeld.
- Hogere kosten – zorg in natura via grote organisaties is veel duurder per uur dan ondersteuning met een PGB. Bovendien declareren deze organisaties regelmatig de afgesproken uren, ongeacht of er daadwerkelijk hulp is geleverd of het volledige aantal uren is gewerkt.
Kort gezegd: de grootste gemeenten trekken hun handen af van de zorg en verschuilen zich achter grote contracten, terwijl de mensen die afhankelijk zijn van huishoudelijke hulp de prijs betalen.
Mogelijke oplossing
Behoud en versterk het PGB: het PGB is bedoeld om cliënten zelf regie en keuzevrijheid te geven.
Daarnaast zal de inkomensafhankelijkheid van de zorg in het komende jaar ertoe leiden dat het voor veel mensen al snel aantrekkelijker wordt om zich opnieuw aan te sluiten bij een kleine, lokale en vaak ook veel goedkopere organisatie.
Zo krijgen cliënten weer de kwaliteit en continuïteit die zij nodig hebben, tegen een gunstigere prijs. Dat maakt het mogelijk dat meer mensen prettig thuis kunnen blijven wonen, ook wanneer intensieve zorg nodig is. Steeds meer cliënten kiezen er daarom voor terug te keren naar HomeWorks: liever iets meer betalen voor de juiste zorg, dan minder betalen en verdwalen in een woud van bureaucratie zonder de ondersteuning die je écht nodig hebt.
Conclusie
De oplopende wachtlijsten zijn niet alleen een gevolg van vergrijzing en personeelstekorten. Het is bovenal een beleidskeuze van vooral grote gemeenten om kleine aanbieders buiten te sluiten met onrealistische eisen en het PGB te verzwakken.
Het resultaat: minder keuze, langere wachttijden en een verschraling van de zorg. De oplossing? Gemeenten die beleid voeren in het belang van cliënten, en niet alleen in dat van hun eigen administratieve gemak.
Want huishoudelijke hulp draait om betrouwbare ondersteuning in de huiskamer van mensen.
